در سوره سجده (آیه 17) خداوند می‌فرماید: «فلا تعلمنفس ما اخفى لهم من قرة اعین».
مردان خدا براى انجام نیایش سحرگاهان و نماز شب، از بستر گرم فاصله مىگیرند و به نماز شب مشغول مىشوند، پاداش آنان، غیر از بهشت و حوریان و ... چیزهایى است که خداوند برایشان ذخیره کرده که موجب روشنى دیدگانشان است.
1) رسول خدا (ص) در مورد فواید اخروی نماز شب می‌فرماید:
- نماز شب برای صاحبش چراغی می‌شود در تاریکی قبر.
- پیامبر اکرم (ص) فرمود: نور مؤمن در روز قیامت، نماز در دل شب می‌باشد.
- همچنین در بحارالانوار، از مجالس صدوق به سندى از ابن عباس نقل میکند:
«قال رسول الله صلى الله علیه و آله فى حدیث فمن رزق صلاة اللیل من عبد او امة قام لله مخلصا فتوضا وضوءا سابغا و صلى الله عزوجل بنیة صادقة و قلب سلیم، و بدن خاشع و عین دامعة جعل الله تعالى خلفة تسعة صفوف من الملائکة فى کل صف ما لایحصى عددهم الا الله احد طرفى کل صف فى المشرق و الاخر بالمغرب قال فاذا فرغ کتب الله عزوجل له بعددهم درجات».
هر بنده‌اى که توفیق خواندن نماز شب پیدا کند (مرد یا زن) و با اخلاص آخر شب از خواب برخیزد و وضوى کاملى بگیرد و با نیت پاک و قلبى سالم و بدنى با خشوع و چشمى اشک بار نماز بخواند، خداى تعالى پشت سر او نه صف فرشته قرار میدهد که عدد هر صفى را غیر از خدا هیچ کس نمی‌تواند بشمارد؟ یک طرف صف در مشرق و دیگرى در مغرب است، پس هنگامیکه از نماز فارغ شد، به عدد تمام فرشته‌ها براى او درجه نوشته می‌شود.
- رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:
در قیامت پس از آن که خداوند همه انسانها را جمع کند، منادى ندا مى‌کند و مى‌گوید:
پیش آیند کسانى که در نیمه‌هاى شب از بستر خواب دور مى‌شدند و خدا را مى‌خواندند و از خشم و غضبش بیمناک و به رحمتش امیدوار بودند.
آنگاه جمعى پیش روند و قبل از دیگران به جایگاههاى خود (در بهشت) وارد شوند و بعد از آنان به حساب مردمِ دیگر رسیدگى نمایند.
- پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: وقتی روز قیامت شد، نماز شب شخص ظهور میکند و این آثار برای اوست: نماز در بالای سرش سایه‌بان است. بر سرش چون تاجی است. لباس بدن نمازگزار است (آنجا که همه عریانند) نوری است که در برابرش می‌تابد. میان شخص و آتش حائل و فاصله می‌شود. در برابر خداوند متعال برای مؤمن برهان می‌باشد. در میزان اعمال انسان سنگین است. جواز عبور از صراط است. کلید بهشت است.
2) حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) که در مورد فضیلت نماز شب فرموده‌اند: نماز شب بر طرف کننده وحشت قبر است.
- امیرالمونین علی (ع) فرمود: هر کس یک شب تمام به عبادت به سر برد، در حالی که قرآن شریف را تلاوت کند و هم در رکوع و سجود و ذکر خدا باشد، مشعلی از نور در قبر او بزنند و تیرگی گناه و حسد را از قلب او بر طرف سازند، او را از عذاب قبر ایمن گردانند و بیزاری و برات آزادی از جهنم بدو عطا کنند.
3) امام صادق (ع) فرمود: هر عمل نیکى در قرآن ثوابى برایش مقرر شده جز نماز شب که خداوند عز و جل به جهت اهمیت آن ثوابى برایش ذکر ننموده و فرمود: (تتجا فى جنوبهم).
- نماز در آخر شب افتخار مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است.
- امام صادق (ع) مى‌فرماید: «ثلاثة هن فخر المؤ من و زینة فى الدنیا و الاخرة، الصلوة فى آخر اللیل و یاسه مما فى ایدى الناس و ولایة الامام من آل محمد».
سه چیز است که افتخار مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است نماز در آخر شب، و بی‌اعتنائى به آنچه در دست مردم است، و ولایت امام از اهلبیت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم).
- امام صادق (ع) فرمودند: در روز قیامت همه چشمها گریان است مگر سه چشم:1- چشمی که از (دیدن و نظر به) آنچه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شده.
2- چشمی که در راه طاعت خداوند بیداری کشیده.
3- چشمی که در دل شب از ترس خدا گریسته است.
4) حضرت رضا (ع) فرمود: بر شما باد به نماز شب که هر آن بنده در آخر شب برخیزد و هشت رکعت (نماز شب) و دو رکعت شفع و یک رکعت وَتر بخواند و در قنوت خود هفتاد بار استغفار کند از عذاب قبر و عذاب دوزخ ایمن گردد و عمرش دراز شود و روزیش وسعت یابد.
- حضرت رضا (ع) فرمودند: «نماز شب خواندن را بر خود لازم بدانید زیرا هر بنده مؤمنی که هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت وتر 70 مرتبه استغفار کند، خداوند او را از عذاب قبر و از عذاب آتش نجات میدهد و عمرش را در دنیا طولانی میکند و در زندگی اقتصادی خداوند به او وسعت و گشایش میدهد و در هر خانه‌ای که در آن نماز شب خوانده شود، آن خانه برای مردم آسمان روشنایی میدهد همانطوریکه ستارگان آسمان برای مردم روی زمین روشنایی می‌بخشند».
تلفظ نیت :
سؤال 183 : براى وضو و غسل و نماز تلفظ نیت لازم نیست ،آیا قصد
قربت همان نیت است ؟ اگر بگوید چهار رکعت نماز مى خوانم نماز باطل
است یا نه ؟
جواب : قصد قربت همان نیت است و چناچه بلفظ نیز نیت را جارى کند نماز باطل نمى شود .
سؤال 184 : اگر کسى قصد نمازى را نماید و به همان نیت وارد نماز شود ،اما در لفظ سهواً نام نماز دیگرى را ببرد ، آیا خللى در صحت نماز قصد شده حاصل مى شود ؟
جواب : اگر موقع نیت گفتن و تکبیرة الاحرام قصد جدى داشته خللى در صحت نماز حاصل نمى شود .
سؤال 185 : اگر شخصى نیت نماز را به زبان آورد نمازش چه حکمى دارد ؟
جواب : در روایات است که اگر بعد از اقامه تکلم نمود اقامه را اعاده نماید و على اى حال نماز صحیح است .
تغییر نیت :
سؤال 186 : آیا تغییر نیت از نماز واجب خودش به نماز نیابتى بعد از تکبیرة الاحرام صحیح است ؟
جواب : بعد از دخول در نماز تغییر نیت صحیح نیست .
شک در رکعات و استمرار نیت :
سؤال 187 : انسان باید از اول تا آخر نماز به نیت خود باقى باشد ، پس اگر در بین نماز به طورى غافل شود که اگر به او بگویند چه مى کنى نداند چه بگوید نماز او باطل است . آیا این ندانستن شامل شک در عدد رکعات مى شود یا خیر ؟
جواب : شامل شک در عدد رکعات نمى شود .
ریاء سهواً و نسیاناً :
سؤال 188 : حکم ریاء سهواً و نسیاناً در نماز چیست آیا مبطل است ؟
جواب : مبطل است و چنانچه در یک جزء ریا نمود و بعد متوجه شد و جزء را به قصد قربت تکرار نمود ، نماز صحیح است و زیادى جزء چون سهو و نسیان بوده مضر نیست و احوط سجده سهو است .
ریاء جهلاً :
سؤال 189 : اگر کسى با جهل به مسئله بطلان ، ریا کند ، آیا مبطل عمل است ؟
جواب : ریا مطلقا مبطل است .
انحراف از قبله :
سؤال 232 : انحراف ازقبله تا چه مقدار نماز را باطل نمى کند ؟
جواب : در حال سکونات نماز انحراف از قبله ما بین الیمین و الیسار مانعى ندارد .
خوردن
* وجود نبات در دهان :
سؤال 233 : اگر نمازگزار قبل از نماز نبات یا قند در دهان بگذارد و مشغول نماز شود ، نمازش چه حکمى دارد ؟
جواب : اگر با بودن نبات یا قند در دهان قرائت را صحیحاً ادا نماید نماز صحیح است .
کلام عمدى
* جواب سلام در نماز :
سؤال 234 : اگر کسى به نماز گزارى با لفظ غلط سلام کند ، آیا جواب این سلام بر نمازگزار واجب است یا نه ؟ در صورتى که جواب سلام را مثل خودش غلط بدهد نمازش چه حکمى دارد ؟
جواب : باید جواب را به طور صحیح بدهد و نماز صحیح است .
* جواب سلام غلط :
سؤال 235 : سلام غلط در نماز باید صحیح جواب داده شود یا اینکه سلام غلط جواب ندارد ؟
جواب : اگر سلام کننده قصد تحیت داشته باشد باید جواب صحیح بدهد و الاّ جواب ندهد .
* سلام دادن به ائمه (علیهم السلام) :
سؤال 236 : آیا سلام دادن بر پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) یا یکى از امامان (علیهم السلام) مثل السلام علیک یا رسول الله . . . قاطع نماز نیست ؟
جواب : قاطع است على الاظهر .
کارى که صورت نماز را به هم مى زند :
* حرکت اعضاء و بدن :
سؤال 237 : اگر هنگام گفتن ذکر اعضا و بدن نمازگزار حرکت کند مثلاً بین نماز دستش را براى اینکه لباسش رامرتب کند حرکت بدهد ، نمازش باطل است یاخیر ؟
جواب : حرکت دادن دست در حال ذکر مبطل نیست ، مگر آنکه از صورت نمازگزار خارج شود .
* حرکت دست و انگشتان :
سؤال 238 : آیا حرکت دست و انگشتان در نماز جایز است ؟
جواب : اگر فعل کثیر یا ماحى صلاة نباشد مانعى ندارد .
* حرکت پا :
سؤال 239 : آیا مأموم در هنگام قرائت امام مى تواند پاى خودش را از زمین بر دارد ؟ یا اینکه خودش را به جلو یا عقب بکشد ؟
جواب : اگر این عمل به مقدارى نباشد که فعل کثیر صدق بکند ، مانعى
ندارد .
پوشیدن طلا :
سؤال 240 : نماز خواندن مرد با زنجیر طلا در گردن چه حکمى دارد ؟
جواب : چون لبس صدق مى کند ، لذا هم حرام است هم نماز باطل است .
تکرار تکبیرة الاحرام :
سؤال 241 : اگر کسى « تکبیرة الاحرام » را که از ارکان نماز است گفته باشد و به جهت صوت دوبار بگوید آیا نمازش باطل است ولو اینکه صورت خود را برنگردانده باشد ؟
جواب : اگر عمداً تکبیرة الاحرام دوم را بگوید به عنوان احرام ، نماز باطل مى شود چه صورت ر ابرگرداند و چه برنگرداند .
ریــا :
سؤال 242 : حکم ریاء سهوا و نسیانا در نماز چیست آیا مبطل است ؟
جواب : مبطل است و چنانچه در یک جزء ریا نمود و بعد متوجه شد و جزء را به قصد قربت تکرار نمود ،نماز صحیح است و زیادى جزء چون سهو و نسیان بوده مضر نیست و احوط سجده سهو است .
سؤال 243 : اگر کسى با جهل به مسئله بطلان ، ریا کند ، آیا مبطل عمل است ؟
جواب : ریا مطلقا مبطل است .
سه گروهند که خداوند از آنان خوشنود است:
الف) کسی که نماز شب می‌خواند.
ب) جمعی که نماز جماعت تشکیل می‌دهند.
ج) دسته‌ای که در برابر دشمن، در راه خدا صف آرایی کرده‌اند.
- هنگامیکه بنده از خوابگاه لذّت بخش خود برای اقامه نماز شب به خاطر جلب خشنودی خدایش برخیزد در حالیکه بقایای خواب در چشمانش می‌باشد، خداوند بر فرشتگان مباهات میکند و درباره او می‌فرماید: آیا نمی‌نگرید این بنده‌ام را که از خواب شیرین خود دست برداشته و به نمازی که بر او واجب نکرده‌ام برخاسته است؟! گواه باشید که من او را آمرزیدم.
- در شب ساعتی است که بنده مومن در آن دعا نمی‌کند مگر اینکه مستجاب شود.
از حضرت پرسیدند: و آن چه هنگام است؟
حضرت فرمودند: ما بین نصف شب تا ثلث باقی مانده از شب.
احتمال دیگر این است که وقتی انسان نماز شب می‌خواند و دعا میکند و از خدا حاجات خود را می‌طلبد، مخصوصاً اگر دعا کند که خدایا روزی مرا زیاد بگردان، دعایش مستجاب می‌شود.
در هر صورت برای رزق و روزی غیر از عوامل مادی از قبیل تلاش برای کسب رزق و روزی، عوامل معنوی نیز مانند دعای پدر و مادر، نماز شب، دعا کردن و صدقه دادن مؤثر است.
نباید همه عوامل را مادی بدانیم، بلکه یک سری عوامل معنوی نیز می‌تواند علّت یا جزء علّت باشد.
- اگر مردم میدانستند که (در اثر نخواندن نماز شب) چهار ثواب بزرگ و پاداش همیشگی را از دست داده‌اند، گریه‌هایشان بر از دست دادنش طولانی میشد.
- در حدیثی از رسول اسلام (ص) آمده است: هیچ چیز به اندازه گناه کردن انسان را دچار خستگی نمی‌کند. هر چقدر که شب هنگام از خوابتان برای نماز شب بزنید، اگر اخلاص داشته باشید به همان اندازه خستگی از شما دور می‌شود.
- دو رکعت نماز در دل شب از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوبتر است.
- رسول خدا می‌فرماید: خدا رحمت کند مردی که در شب بیدار شود و نماز شب بخواند و همسرش را نیز بر این عمل تشویق نماید و اگر بیدار نشد (با اجازه قبلی او) به صورت وی آب بپاشد و او را بیدار کند و خدا بیامرزد زنی را که در شب برخیزد و نماز شب بخواند و شوهرش را نیز بدین عمل وادار کند و اگر از جای برنخواست (با اذن قبلی او) آب به صورتش بپاشد تا او را بیدار کند.
- کسی که به نیّت بیدار شدن برای نماز شب بخوابد خواب او نوعی صدقه بشمار می‌آید و خداوند متعال برای او پاداش نماز شب را مقرّر می‌دارد.
- هر بنده‌اى که توفیق خواندن نماز شب پیدا کند (مرد یا زن) و با اخلاص آخر شب از خواب برخیزد و وضوى کاملى بگیرد و با نیت پاک و قلبى سالم و بدنى با خشوع و چشمى اشک بار نماز بخواند، خداى تعالى پشت سر او نه صف فرشته قرار مى‌دهد که عدد هر صفى را غیر از خدا هیچ کس نمى‌تواند بشمارد؟ یک طرف صف در مشرق و دیگرى در مغرب است، پس هنگامى که از نماز فارغ شد، به عدد تمام فرشته‌ها براى او درجه نوشته مى‌شود.